Wyjście naprzeciw lokalnym potrzebom
To główne założenie instrumentu, jakim jest Rozwój Lokalny Kierowany przez Społeczność (RLKS).
Jego koncepcja opiera się na realizacji działań przez lokalne partnerstwa składające się m.in. z przedstawicieli samorządów, organizacji pozarządowych, a także mieszkańców gmin stowarzyszenia - lokalnej grupy działania.
Zaangażowanie mieszkańców
Podstawą działania takich partnerstw jest opracowanie lokalnej strategii rozwoju dla konkretnego obszaru. Dokumenty takie wskazują, jakie są problemy, potencjały i potrzeby danego terenu. Określony jest w nich zakres i sposób działań, które będą realizowane. Opracowanie umożliwia ubieganie się o środki unijne na realizację zaplanowanych przedsięwzięć.
Prace nad nim wymagają szerokiego zaangażowania mieszkańców i różnych środowisk, po to, by fundusze zostały spożytkowane z jak najlepszym efektem dla lokalnej społeczności.
Po wyborze strategii do realizacji lokalna grupa działania zarządza przyznanymi jej na ten cel środkami. Dokonuje też m.in. wyboru projektów do finansowania. Decyzje takie podejmuje specjalnie w tym celu powołana rada, której członkowie stanowią przedstawiciele trzech sektorów: społecznego, gospodarczego i publicznego.
Ostatecznego zatwierdzenia wniosków dokonuje Instytucja Zarządzająca programem regionalnym.
Sprawdzony instrument
Narzędzie RLKS zostało wprowadzone przez Komisję Europejską w perspektywie 2014-2020. Jego głównym założeniem jest możliwość finansowania strategii opracowanej przez lokalne partnerstwa z więcej niż jednego funduszu – co pozwala na znacznie szerszy charakter realizowanych przedsięwzięć.
Podlaskie było jednym z dwóch województw (drugie to woj. kujawsko-pomorskie), które wprowadziły wielofunduszowość RLKS już w poprzedniej perspektywie.
Pozytywne efekty realizacji tego rozwiązania przesądziły o kontynuacji instrumentu w perspektywie 2021-2027. W tym rozdaniu unijnych pieniędzy RLKS jest prowadzony już w 10 województwach, w tym w województwie podlaskim, gdzie obejmie zasięgiem niemal wszystkie gminy w regionie.
RLKS dedykowany jest obszarom wiejskim, jak też mniejszym miastom.
Źródła finansowania
Dzięki możliwości opracowania wielofunduszowych lokalnych strategii, działania realizowane w Podlaskiem mogą być finansowane z trzech funduszy każdorazowo z zachowaniem zasad właściwych dla danego funduszu tj. z:
- Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR),
- Europejskiego Funduszu Społecznego Plus (EFS+),
- Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i inicjatywy LEADER.
Pierwsze dwa fundusze będą finansować przedsięwzięcia wpisujące się w założenia programu regionalnego Fundusze Europejskie dla Podlaskie 2021-2027. Program jest zarządzany przez samorząd województwa. Ostatni z nich, fundusz rolny, zakłada wsparcie obszarów wiejskich w ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 (PS WPR).
Łącznie lokalne grupy działania z Podlaskiego otrzymają ze wskazanych funduszy ponad 78 mln euro, które pozwolą na realizację setek lokalnych projektów istotnych dla mieszkańców.
Typy wspieranych działań
Fundusze w województwie podlaskim w ramach RLKS przeznaczone są zarówno na inwestycje w infrastrukturę, jak i tzw. projekty miękkie – w zależności od tego, jakie są potrzeby danej społeczności. Mogą to być przedsięwzięcia związane np. z aktywizacją zawodową, wsparciem lokalnych przedsiębiorców, zagospodarowaniem przestrzeni publicznej czy rozwojem infrastruktury turystycznej. Ich realizacja musi wynikać z opracowanych strategii rozwoju lokalnego.
Poniżej rodzaje możliwych do realizacji działań w podziale na źródło finansowania:
Fundusze Europejskie dla Podlaskie 2021-2027 (EFRR):
Lokalna kultura i turystyka
- ochrona, rozwój i promowanie publicznych walorów turystycznych i usług turystycznych (m.in. produkty turystyczne, tematyczne szlaki turystyczne),
- ochrona, rozwój i promowanie dziedzictwa kulturowego i usług w dziedzinie kultury (m.in. prace konserwatorskie, restauratorskie pozwalające zachować walory obiektów dziedzictwa kulturowego, prace konserwatorskie i restauratorskie zabytków ruchomych oraz zabytkowych muzealiów, starodruków, księgozbiorów, przebudowa, rozbudowa, wyposażenie infrastruktury służącej do prowadzenia działalności kulturalnej),
- ochrona, rozwój i promowanie dziedzictwa naturalnego i ekoturystyki poza obszarami Natura 2000 (m.in. rozwój mechanizmów ochrony i zwiększania różnorodności biologicznej, usuwanie gatunków inwazyjnych, monitoring przyrodniczy różnorodności biologicznej i krajobrazowej, tworzenie centrów ochrony różnorodności biologicznej w oparciu o rodzime gatunki),
- fizyczna odnowa i bezpieczeństwo przestrzeni publicznych (m.in. przebudowa i adaptacja zdegradowanych obiektów, terenów i przestrzeni, tworzenie systemów poprawy bezpieczeństwa publicznego),
Lokalna energia odnawialna
- inwestycje z zakresu budowy nowych lub zwiększenia mocy innowacyjnych jednostek wytwarzania energii elektrycznej i ciepła ze wszystkich rodzajów OZE wraz z magazynami energii lub ciepła działającymi na potrzeby danego źródła OZE oraz przyłączeniem do sieci, z przeznaczeniem na potrzeby własne lokalnych społeczności,
- budowa lub rozbudowa magazynów energii elektrycznej oraz magazynów ciepła poprawiających sprawność wykorzystania energii z OZE, z przeznaczeniem na potrzeby własne lokalnych społeczności,
Fundusze Europejskie dla Podlaskie 2021-2027 (EFS+):
Rozwój lokalnej edukacji i kształcenia
- edukacja przedszkolna (m.in. zajęcia o charakterze kompensacyjnym i wyrównującym, tworzenie nowych miejsc wychowania przedszkolnego w miejscach, gdzie występują deficyty i potrzeby w tym zakresie),
- wsparcie małych szkół kształcenia ogólnego (m.in. wsparcie małych szkół, ich uczniów i nauczycieli, ukierunkowane na podniesienie jakości edukacji z wykorzystaniem nowoczesnych technologii, wsparcie szkół i placówek w prowadzeniu skutecznej edukacji włączającej),
Zwiększenie lokalnej aktywności społeczno-zawodowej
- działania w zakresie aktywnej integracji na poziomie społeczności lokalnej osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym i ich rodzin (w tym osób w kryzysie bezdomności) oraz osób biernych zawodowo, ukierunkowane w szczególności na aktywizację społeczno-zawodową,
- realizacja oddolnych inicjatyw ukierunkowanych w szczególności na aktywne włączenie ma na celu poprawę sytuacji danej rodziny lub osoby, co ma doprowadzić do wyrównania szans na rynku pracy i podjęcia ewentualnego zatrudnienia,
- włączenie do społeczeństwa i zapewnienie warunków do rozwoju, a następnie zwiększenie zdolności do zatrudnienia,
Wzrost dostępności lokalnych usług społecznych
- zwiększenie dostępności do usług opiekuńczych o mniejszej skali świadczonych w społeczności lokalnej, w tym wsparcie procesu deinstytucjonalizacji,
Wzmocnienie lokalnej aktywnej integracji społecznej
- wsparcie integracji społecznej osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, w tym osób najbardziej potrzebujących i dzieci,
- wspierane będą działania mające na celu aktywizację społeczną osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym oraz biernych zawodowo, w tym w kryzysie bezdomności,
- zapewnienie usług dla rodzin wychowujących dzieci, w tym przeżywających trudności opiekuńczo-wychowawcze, usług wsparcia dla dzieci i młodzieży, ze szczególnym uwzględnieniem dzieci z niepełnosprawnościami, w tym działania z zakresu usług psychologicznych, pedagogicznych,
Plan Strategiczny dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 (EFRROW):
- rozwój przedsiębiorczości (podejmowanie pozarolniczej działalności gospodarczej przez osoby fizyczne, rozwijanie pozarolniczej działalności gospodarczej),
- rozwój pozarolniczych funkcji małych gospodarstw rolnych w zakresie tworzenia lub rozwijania (gospodarstwa agroturystyczne, zagrody edukacyjne, gospodarstwa opiekuńcze),
- rozwój współpracy poprzez tworzenie lub rozwijanie krótkich łańcuchów żywnościowych,
- poprawa dostępu do usług dla lokalnych społeczności,
- przygotowanie koncepcji inteligentnej wsi,
- poprawa dostępu do małej infrastruktury publicznej,
- kształtowanie świadomości obywatelskiej o znaczeniu zrównoważonego rolnictwa, gospodarki rolno-spożywczej, zielonej gospodarki, biogospodarki,
- wsparcie rozwoju wiedzy i umiejętności w zakresie innowacyjności, cyfryzacji lub przedsiębiorczości a także wzmacnianie programów edukacji liderów życia publicznego i społecznego, z wyłączeniem inwestycji infrastrukturalnych,
- włączenie społeczne seniorów, ludzi młodych lub osób w niekorzystnej sytuacji,
- ochrona dziedzictwa kulturowego lub przyrodniczego polskiej wsi,
W województwie podlaskim realizowanych będzie dwanaście lokalnych strategii rozwoju obejmujących większość gmin w województwie. Wybrane strategie będą współfinansowane z trzech funduszy unijnych (EFS+, EFRR, EFRROW) za wyjątkiem strategii Stowarzyszenia „Lokalna Grupa Działania – Kanał Augustowski”, którą wesprą środki dwóch funduszy (EFS+, EFRR).
Poniżej lista lokalnych grup działania z wysokością przyznanego wsparcia na zaplanowane w strategiach działania:
- Lokalna Grupa Działania Biebrzański Dar Natury (blisko 5,5 mln euro)
- Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania "Brama na Podlasie" (ponad 7,6 mln euro)
- Lokalna Grupa Działania - Fundusz Biebrzański (ponad 6,7 mln euro)
- Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania "Kraina Mlekiem Płynąca" (ponad 5,6 mln euro)
- Lokalna Grupa Działania "Puszcza Białowieska" (ponad 5,2 mln euro)
- Lokalna Grupa Działania - Puszcza Knyszyńska (ponad 8,8 mln euro)
- Stowarzyszenie "Sąsiedzi" (ponad 3,8 mln euro)
- Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania Szlak Tatarski (blisko 4,2 mln euro)
- Stowarzyszenie "Lokalna Grupa Działania - Tygiel Doliny Bugu" (blisko 7,2 mln euro)
- Stowarzyszenie N.A.R.E.W. – Narwiańska Akcja Rozwoju Ekonomicznego Wsi (ponad 7,6 mln euro)
- Stowarzyszenie „Suwalsko – Sejneńska” Lokalna Grupa Działania (ponad 7,4 mln euro)
- Stowarzyszenie „Lokalna Grupa Działania – Kanał Augustowski” (blisko 2,2 mln euro)
Nabory wniosków oraz harmonogramy naborów znajdują się na stronach internetowych poszczególnych partnerstw. Ogłoszenia związane z konkursami dostępne są dodatkowo również na stronie programu regionalnego w zakładce „ Nabory wniosków”.
