Konkluzją polskiej prezydencji w Radzie UE była konieczność utrzymania zdecentralizowanej polityki spójności wspierającej zrównoważony rozwój wszystkich regionów w UE.
— Za nami długie miesiące pracy i rozmów z Komisją Europejską. Domagaliśmy się przede wszystkim tego, żeby pieniądze w nowym unijnym budżecie były dla Polski jak największe. Po drugie, żeby regiony miały swoją podmiotową rolę i żeby była decentralizacja polityki. I to nam się udało. Polska będzie największym beneficjentem unijnej perspektywy finansowej 2028-2034. Już wiemy też, że regiony będą mogły prowadzić inwestycje i będą miały własną autonomię inwestycyjną. To będzie na innych zasadach niż dotychczas, ale nie pozwoliliśmy wykreślić regionów z polityki spójności i z unijnego budżetu — powiedziała minister funduszy i polityki regionalnej Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz.
Komisja Europejska zaproponowała ambitny, większy budżet na lata 2028-2034 o łącznej wartości 2 bln euro. Opiera się on na czterech filarach:
- Europejski model społeczny oraz jakość życia.
- Konkurencyjność, dobrobyt i bezpieczeństwo.
- Globalna Europa.
- Administracja.
Aby beneficjenci mogli zacząć korzystać z funduszy europejskich w ramach nowej perspektywy, czyli od 2028 r., Rada UE powinna zakończyć prace nad nowym budżetem UE najpóźniej w pierwszych miesiącach 2027 r. Dlatego kluczowe jest, aby prace w Radzie i w Parlamencie przebiegały sprawnie.
Co zakłada propozycja Komisji Europejskiej?
Budżet Unii Europejskiej na lata 2028-2034 jest skonstruowany tak, aby nie przeciążyć budżetów państw członkowskich i nie obarczyć ich nadmiernymi zobowiązaniami finansowymi. Ponadto ma pozostawać w zgodzie z nowymi priorytetami UE i politykami traktatowymi.
Środki zarządzane obecnie wspólnie przez państwa członkowskie i Komisję Europejską (w tzw. zarządzaniu dzielonym) zasilą nowy Fundusz. Jego głównym celem ma być wspieranie projektów z takich obszarów jak:
- polityka spójności,
- zrównoważony rozwój,
- konkurencyjność,
- szeroko rozumiane bezpieczeństwo, w tym obronność i cyberbezpieczeństwo.
Na bazie nowego Funduszu mają zostać ustanowione jednolite zasady programowania i wdrażania przede wszystkim:
- funduszy polityki spójności (EFRR, Fundusz Spójności, EFS+),
- Wieloletniej Polityki Rolnej,
- Polityki Rybackiej,
- Społecznego Funduszu Klimatycznego,
- polityki azylowej.
W Funduszu przewidziano też pieniądze na programy Interreg, sprawy migracyjne, azylowe i pomoc techniczną. Społeczny Fundusz Klimatyczny, który sfinansuje Plan Społeczno-Klimatyczny, również będzie częścią Funduszu.
W celu zniwelowania „luki konkurencyjności” między Europą a Stanami Zjednoczonymi i Chinami, ma powstać specjalny Europejski Fundusz na rzecz Konkurencyjności. Będzie on miał na celu zwiększenie konkurencyjności Unii Europejskiej w sektorach i technologiach strategicznych oraz wzmocnienie jej odporności i bezpieczeństwa gospodarczego m.in. poprzez ograniczanie zależności strategicznych, rozwój kluczowych łańcuchów wartości, eliminowanie barier inwestycyjnych i niedoskonałości rynku czy też wsparcie dla MŚP i start-upów.
Z kolei wydatki na obronność i bezpieczeństwo zostały ujęte w sposób przekrojowy. Umieszczono je w wielu obszarach budżetu – w instrumencie Łącząc Europę, w polityce spójności, w Europejskim Funduszu Konkurencyjności, w Horyzoncie. Takie podejście uwzględnia nie tylko wsparcie przemysłu obronnego, ale także dostosowanie infrastruktury, w tym tej związanej z mobilnością wojskową.
Projekt budżetu zakłada również, stworzenie rezerw w poszczególnych instrumentach na nieprzewidziane sytuacje i kryzysy.
Z polskiej perspektywy jedną z najistotniejszych, a zarazem pożądanych i korzystnych kwestii, jest uwzględnienie spójności, konkurencyjności i bezpieczeństwa wśród głównych celów nowego Funduszu. Szczególnie spójność wpisuje się w postulat utrzymania decentralizacji wdrażania funduszy polityki spójności w nowym unijnym rozdaniu. Pozytywnie oceniamy silne podkreślenie zasady partnerstwa w realizacji Planów Partnerstwa Krajowego i Regionalnego, które będą przygotowywać państwa członkowskie, poprzez konieczność szerokiego włączania interesariuszy, w tym władz regionalnych i lokalnych, oraz zastosowania podejścia oddolnego. Wsparcie rozwoju wszystkich regionów unijnych – przede wszystkim tych słabiej rozwiniętych, przygranicznych i w okresie przejściowym - to najlepszy sposób na uwolnienie ich dotychczas niewykorzystanego potencjału. Tylko takie działanie wzmocni długoterminową konkurencyjność i odporność UE.
Komisja Europejska wycofuje się z pomysłu, aby unijny budżet na lata 2028-2034 finansować z ETS2, czyli z podatku od spalin i ogrzewania domów. Mamy nadzieję, że to początek kolejnych, dobrych dla Polski i całej UE, zmian w tym obszarze.
Dynamiczny kalendarz
Dania, która 1 lipca 2025 r. przejęła po Polsce przewodnictwo w Radzie UE, chce narzucić szybkie tempo prac i zamierza szybko procedować nad Wieloletnimi Ramami Finansowymi na lata 2028-2034. 16 lipca propozycje nowego unijnego budżetu mają zostać przedstawione na Komitecie Stałych Przedstawicieli (COREPER). Dwa dni później (18 lipca) będą o niej dyskutować również przedstawiciele państw członkowskich na posiedzeniu Rady ds. Ogólnych (GAC).
Nowy projekt Wieloletnich Ram Finansowych będzie też jednym z najważniejszych tematów kolejnych posiedzeń GAC zaplanowanych na 21 października, 17 listopada i 16 grudnia. Celem negocjacji jest skonstruowanie i określenie takiego budżetu, który z jednej strony sprosta wyzwaniom, z jakimi mierzą się obecnie zarówno państwa członkowskie, jak i cała Unia Europejska, z drugiej zaś spełni oczekiwania i możliwości wszystkich państw członkowskich, w tym Polski.
Żródło: www.funduszeeuropejskie.gov.pl
